4-Bayburt;
Coğrafi;
Komşular; Bayburt İli’nin doğu ve güneydoğusunda Erzurum, batısında Gümüşhane, kuzeyinde Trabzon ve Rize, güneyinde Erzincan illeri bulunur.
İlçeler; Aydıntepe, Demirözü ve merkez ilçe Bayburt’tur.
Yüzölçümü; 3739 km2.
İklim; Ülkenin en yüksek-1550 m.-yerleşim yerlerinden biri olan Bayburt’ta, Doğu Karadeniz ve soğuk karasal iklim tipi hâkimdir.
Yazları sıcak ve kurak olan Bayburt ve çevresi kuzey rüzgârlarının etkisiyle kışları uzun, soğuk ve kar yağışlıdır.
Bitki Örtüsü; İl topraklarının % 45’i yüksek dağlar ve tepelerle -2.300 m. Pulur, 2520 m. Otlukbeli, 2400 m. Saruhan, 2963 m. Coşan, 2600 m. Kop, 2850 m. Çavuşkıran, 2750 m. Zülfe, 2856 m. Kemer, 3000 m. Haldizen, 3350 m. Kırklar, 3369 m. Soğanlı, 2829 m. Yamanlı, Madur, Polut, Salmankas, 2500 m. Akbaba, Mescid, 2500 m. ile 2485 m. Otlukbeli, Kaledere, 2400 m. Ziyaret tepeleri– çevrili Bayburt ili ve çevresi başta Çoruh Nehri olmak üzere zengin su kaynakları Beşpınar -Lori- Pulur-Gökçedere nehirleri, Akşar ve Sorkunlu dereleri, Haldizen- Balıklı- Göloba- Atlı Göl– ile beslenen ovalar- Bayburt, Hart, Aydıntepe, Keçevi Düzü, Sünür ovaları– ve yaylalarda –Aydın Tepe, Akbulut, Cumavank, Otlukbeli, Yazyurdu, Yoncalı, Tohnovi, Çavdar, Somarova, Karakaya, Menge, Seydiyakup, Kavlatan, Akkoyun Solkarı, Gümüşdamla, Yaylapınar, Üzengili, Kuşmer, Gökçedere, Dumlu, Günbuldu, Şur, Irmak, Eser, Çukur, Ardıçgöze, Armutlu, Göloba, Çençül ve Kop yaylaları– yerleşimler çoğunluktadır.
Çevresindeki ormanlarda çeşitli ağaçlar – kızılçam, ardıç, gürgen, ahlât, vb.- olmasına karşın Bayburt ve çevresi % 3 ormanlık alan bakımından son derece yetersiz bir Karadeniz ilidir.
İlin sadece % 27 tarım alanına ayrılmışken % 2 çayır ve mera olarak kullanılmaktadır.
Ulaşım; Bayburt ve çevresine ülkenin her yerinden karayolları ile kolaylıkla ulaşmak mümkündür.
Tarihi;
Bayburt merkezi ve ilçelerinde yapılan arkeolojik araştırmalara göre kent çevresinde ilk insan izlerine Demirözü ilçesi yakınlarında, MÖ 3000- MÖ 2000 yıllarına ait höyüklerde –Evcikler Tepesi Höyük, Gökçedere-Pulur Höyük- rastlanmaktadır.
Aydıntepe ilçesinde bulunan Hitit kaynaklarında Dukkamma olarak adlandırılan Bayburt’un
MÖ 3000’lerde önemli bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir.
Ancak kent ve çevresindeki ilk sürekli yerleşimcilerinin MÖ 1500 Azizilerin yaşadığı da yine yapılan araştırmalar, belgeler ve önemli çanak çömlek kalıntılarından çıkarılmaktadır.
Türklerin Anadolu’da ilk yerleştikleri yerlerden biri olan Bayburt ilini ortaçağda Ermeniler Payberd, Bizanslılar Payber ve Marco Polo’nun da Baiburt olarak adlandırdıkları çeşitli kaynaklarda geçmektedir.
Bayburt ve çevresinde iz bırakan diğer uluslar – MÖ 770- MÖ 665 Kimmer ve İskit ardından Haldi, Med, Pers, MÖ 2. yy. Pontus, MÖ 40 yılında Roma, 395 Bizans, 705 Emevi, Arap, 1072 Selçuklu, 1202 Saltuklar ve Danişment, İlhanlı, Eretnaoğulları, 14. yy. Akkoyunlu, 1501 Safevi ve 1514 Osmanlı– olarak sıralanmaktadır.
Roma ve Bizans’ın ardında kentin en önemli gelişimi Selçuklu- Süleyman Şah, Tuğrul Şah ve Cihan Şah- döneminde olduğu ve kenti imar ederek genişlettikleri bilinmektedir.
İlhanlılar döneminde Trabzon yolu üzerinde gelişen kent, Ceneviz ve Venedik kervanlarının konakladığı önemli merkezlerden biri olmuştur.
Bayburt Osmanlı döneminde de sancak merkezi ilan olarak edilmiştir.
Bu dönemde de gelişimine devam eden Bayburt, Osmanlı- Rus savaşı sırasında 1828- 1829 işgal edilerek tahrip edilmiştir.
1927 yılına kadar Erzurum’a bağlı olan Bayburt 1989 yılında il olmuştur.
4-1-1- Bayburt Çinimaçin- Kalesi;
Kentin kuzeyinde sarp kayalar üzerine kurulan kalenin ilk defa kimler tarafından ya da ne zaman yapıldığı bilinmemekle birlikte inşası konusundaki yaygın görüş, kalenin MÖ 1. yy. da yapıldığı daha sonra Bizans İmparatoru Justinianus tarafından onarılmış olduğudur.
Zaman zaman yerli prensler tarafından savaş konusu olan kale, 13. yy. Erzurum valisi tarafından onarılarak yenilenmiştir.
Üç katlı, beş köşeli ve iki kapılı kalenin 30 m. yüksekliğinde mor, mavi renkli çinili surları bulunmaktadır.
Türklerin eline geçmeden önce kale Roma, Ermeni, Bizans, Arap ve Komnenoslular tarafından da kullanılmıştır.
4-2-1- Masat Köyü- Dede Korkut Türbesi;
Bayburt’a 39 km. mesafedeki türbe, Masat Köyü sınırları içinde yer almaktadır.
Mimarisinden çok eski tarihli olduğu anlaşılan yapının Dede Korkut’a ait olduğu ve kitabesinde okunan 718 yılında kullanıldığı düşünülmektedir.
Bu amaçla her yıl Temmuz ayının 3. Haftası Dede Korkut Şenlikler yapılmaktadır.
4-3-1- Aydıntepe- Yeraltı Kenti;
Roma ya da Helenistik döneme ait olabileceği düşünülen yeraltıkenti, Aydıntepe ilçesinde, yüzeyden 2-2,5 m. derinlikte kayalara oyularak yapılmış odalar, galeriler ve geniş açık alanlardan oluşmaktadır.
Havalandırma bacaları, gözetleme kuleleri de olan kent zamanla önemini yitirmiştir.
4-4-1- Helva Köyü Buz Mağarası;
İnsanı hayrete düşüren bir doğa harikası denilecek nitelikteki il merkezine 33 km. mesafedeki mağara, buzdan sarkıt ve dikitlerinden dolayı bu adı almıştır.
Yazın dahi içi son derece soğuk olan mağarada buzdan sarkıt ve dikitler her mevsim görülebilmektedir.
Bayburt ve çevresinde gezilip görülecek diğer yerler; Pulur- Ferahşat Bey Cami, Sünür Kutlu Bey Cami, Bayburt-Şelaleler, Çimağil Mağarası, Yakutiye Cami, Yukarı Hinzeverek Cami, Zahit Efendi Cami, Çarşı, Bent ve Kondolatlar hamamları, Şehit Osman Türbesi olarak sıralanabilir.