Kentteki Güneş Tapınağı, MÖ 2000 Sin Mabedi, Nemrut Sarayı’nın bulunduğu yere kurulan, tam olarak tarihi bilinmeyen ve taşlarının kırmızı renginden dolayı bu adla anılan Kızıl, Aziz Paulos- Aziz Petrus Kilisesi , Germüş Köyü ve simetrik yapısıyla dikkat çeken Fırfırlı kiliseleri, Deyr Yakup Manastırları ile Eyüp Peygamber, Hazret-i Eyyub, Dergah-Nakşın, MÖ 3000- MS 13. yy.’a tarihlenen Harran Höyüğü, Harran- Çoban, Bazda Pognon ve Hazret-i Şuayb ile Kırk mağaraları, Harran- Hayat bin Kays Harrani Türbesi kentte gezip görülecek yerlerdendir.
Edessa- Urfa’nın en eski paraları -sikkeleri Roma döneminde MÖ 175-MÖ 164 IV. Antiokhos Epiphanes zamanında Antiokheia Kallirhoe adıyla basılmıştır.
Han-El Bağrur Kervansaray’ı ile Kaleler; Viranşehir- Çimdinli, İçkale, Birecik, Siverek- Berber ve Asur kaleleri tarihi MÖ 2000 yılına kadar giden Kuzey Suriye, Mezopotamya ve Anadolu ticaret noktası üzerinde yer alan Birecik’te bağdadi tekniği ile yapılmış, dar sokaklara gizlenmiş evleri, 1228 yılında yapılan El- Ba’rür, Titriş, Çarmelik, Mırbi kervansarayları, Gümrük Hanı ve pazarlar, köşkler, konaklar, geleneksel mimari izlerini yaşayan Urfa ve Harran evleri, Kelaynak üretme istasyonu diğer gezilmesi gereken yerlerden bazılarıdır.
Urartu metinlerinde Halpa, Romalılar zamanında da Ekamia adıyla anılan bugünkü Halfeti’nin taş evleri ve mağaraları, Rumkalesi ile tekne turlarıyla Rumkale, Kral Kızı Mağarası, Eski Rum Mezarları, Betik Yapısı, Batık Kent ve Kahtin Köyü de görülmesi gereken yerlerdir.
Ayrıca Urfa ve çevresinde doğal güzellikleri nedeniyle özellikle gezilmesi gereken tarihi kentler; Urfa’ya 88 km uzaklıkta Roma devri kalıntılarıyla dikkat çeken Şuayb- Özkent Köyü kalıntıları, 73 km uzaklıkta, 1.ve 2. yy.’da Süryanilerin yerleşim yeri ve mabetleri olan Soğmatar- Yağmurlu Köyü ile Baş tanrı Marilaha ve gezegenlere adanan mabetlerin olduğu açık hava şeklindeki Soğmatar Ören Yeri, insanlık tarihinin en iyi korunabilen 1.80 boyunda, gözleri siyah obsidyen, vücuduna V şeklinde kolye çizilen, çıplak ve elleri önde birleştirilmiş, alt kısmı U şekli verilmiş, Balıklıgöl yakınında bulunan, çanak çömleksiz- neolitik döneme ait kireçtaşından yapılan Urfa Adamı- Balıklıgöl Heykeli ve Göbeklitepe başta olmak üzere bölgede yer alan önemli antik kent ve tepelerden Akarçay Tepe, içinde konut kalıntıları, 2.35 m yükseklikte 12 dikilitaş, taş kap üzerinde 2 insan heykeli, hayvan, kuş ve yılan heykelleri ve 14 x14 boyutlarında 29 yapı bulunan, dışı duvarlarla çevrili, tabanları su geçirmeyen sönmüş kireçtaşıyla- terazzo kaplı ilk tapınakların öncüsü Göbeklitepe- Hilvan- Nevali Çori Antik Kenti, Urfa’ya 4 km uzaklıkta, yontma taş dönemine ait Çayönü denilen aletler, kireçtaşı heykellerin bulunduğu, neolitik dönem çiftçi köy yerleşkesi Gürcü Tepe, fıstıklı, neolitik dönem özellikleri çok sayıda kireçtaşından konut, kabartma, heykel kalıntıya sahip Hacınebi ve 31 m yükseklikte, 2.5 hektar içinde MÖ 3500 – MS 13. yy. son kalkolitikten Orta Çağa kadar yaşam alanı olan Birecik- Zeytinlibahçe höyükleri, ticaret yolu üzerinde ilk Tunç çağından Roma dönemine kadar kullanılan içinde çok sayıda anıt, kap, takı eşyaları ve 205 taş sandukalı baraj altında kalan Bozova- Lidar höyük, Şadi, Tilbeş, Kurban, Harabebezikan höyükleri, MÖ 8000 neolitik, ilk kalkolitik dönemden Halaf kültür evresini içine alan Fırat’ın doğu kıyısı içinde taş temelli, kerpiç duvarlı çok odalı konutlarda boyalı ve bezeli kap – kacak, Fırat taşkınıyla yıkılan Birecik- Mezraa- Teleillat , MÖ 3000 çevrede yaşayanların yürüyerek ulaşabildiği, içinde havuz, kurban çukuru, merdivenli kuyu, üç anıtsal mezar, yüze yakın pişmiş kabın bulunduğu yeraltı mezarları, ölü bakım evi, yüksek ve kerpiçten ilk teraslar, hayvan kemikleri, arpa kalıntılı ile Birecik- Gre Virike, Surtepe, MÖ3000- MÖ 2100 Harran Ovası- Balih Vadisi’nde ticaret yolu üzerinde 22 m yükseklikte 3.3 hektar höyük ve 33 hektarlık, 3 m yükseklikte taş temelli, kerpiç surlu aşağı kentin içinde avlulu, bazıları 1500 m2, iki kanatlı çok odalı, bodrum mezarlı konutları olan Bozova- Titriş, MÖ 4000 güney Mezopotamya’dan kuzeye ticaretin izlerini taşıyan son kalkolitik- Uruk kültürü ile ilk Tunç Çağı dönemlerinde son derece aktif 2 m. kalınlıktaki surla çevrili 100 x 40 alana içinde konut, ambar, işliklerin bulunduğu boyalı ve bezemeli damga mühürler, çakmaktaşı orak bıçakları, devrik ağızlı konik kaseler, emzikli çömlekler, Uruk şişeleri ile kırmızı, gri astarlı kapların görüldüğü Hassek Höyük, MÖ 8000 – MÖ 7000 neolitik dönem, iyi korunmuş ızgara ve hücre planlı, geniş odalı yapıları ile etrafı avlulu konut mimarisiyle dikkat çeken, yabani bitki toplayıp, avcılık yapan insanların hayvancılıkla beslendiği bilinen, obsidyen en eski basit köy yerleşimi, çakmaktaşı kaynakları ve kireçli oluşumlara sahip alçak iki tepeden oluşan Birecik -Akarçay Tepe-Höyük, Harran Ovası’nın kuzeyinde, son neolitik Hassuna ve Samarra kültürün izlerini gösteren, dinsel özgün mimariye sahip kerpiç duvarlı, yuvarlak planlı yapılara sahip kalkolitik dönemde aşağı kent ve kent dışı yaşamla hızla gelişen, tarım ve çiftçilikle öne çıkan 100 hektarlık Halaf yerleşimi tarihi MÖ 5000 – MÖ 3000 yıllarına giden Kazane- Uğurcuk Antik Kenti, Siverek ve Nusaybin yakınlarında 5 tabakada, ilk ve son Halaf kültürünün izlerini taşıyan tabanı bazalt ve çatısındaki kubbesi kerpiç tuğladan örülü dörtgen giriş odalı, yuvarlak planlı kubbeli, içinde ocak ve erzak depolarıyla dikkat çeken mimari yapılar ile kırmızı, siyah boyalı, bezemeli kaplar, evcil hayvan kemikleriyle bugün baraj altında kalan yakınlarında Çavi Tarlası, epi- paleolitikten neolitik döneme ait çok sayıda çakmaktaşı ilkel alet-mikrolit, ahşap, kemik ve boynuz sapları bulunan yaklaşık 14 bin yıl öncesine tarihlenen Bozova- Biris Mezarlığı ile MÖ 4 bin Uruk kültürünü yansıtan Söğüt tarlaları, Mezraa Teleilat, Apemia, Tektek dağları ile Viranşehir Ovası’nda neolitik döneme ait yontma taş, sürme taş ve kemik aletlerle yapılan dörtgen planlı 8-10 sıralı taşla örülen duvarlı yapı ile halka parçaları, idoller, figürler, na-tamam heykeller, işlenmiş bezeme, kireçtaşı ve kemik buluntuları, boncuk örnekleri, kireçtaşı, magmatik labradorit, serpantin, yeşim taşı, mermer gibi farklı kayaçlardan yapılan yuvarlak, dörtgen ve kare hayvan figürlerinin bulunduğu Sefertepe, Urfa merkeze 55 km uzaklıkta Tek Tek dağları Milli Parkı içinde MÖ 9400- MÖ 8200 döneme rastgelen katmanlarla ana kayaya oyulu anıtsal yapılar, 2 m civarında yüksekliği olan 11 dikilitaş, 4 fallus şekilli dikme, taş heykeller ve çok sayıda kalıntıda kullanılan malzeme, işçilik açısından dönemin mimari, sosyo-ekonomik yaşamın belirgin özelliklerini gösteren Karahantepe ile Şuayip kentine giden yolda, paleolitik çağda su kaynakları yakınında meyve, yemiş, ot, kök ve yumruların yetiştiği mevsimlere ve avlayabildikleri hayvanlara göre göçebe bir yaşam süren, sığınma yeri, araştırmalarla taş, kemik, ağaç, hayvan postları vb. bulunan mağaralarıyla Kayaaltı Sığınağı, MÖ 9000 neolitik dönem ait kireçtaşı tepelerinden 700 m yükseklikte birinde 80 x 370 cm İnsan, leopar, boğa kabartmaları, konutlar, yuvarlak, dörtgen, kare yapılar, T biçimli dikilitaşları ile Sayburç, kent merkezine yakın bir tepede Nemrud Tahtı, mesire yerleri olarak yararlanılan Aynızeliha, Halilürrahman gölleri, Karaköprü yakınında doğal ortamlar ile Direkli Deresi de mutlaka Urfa ve çevresinde görülmesi gereken yerler olarak sayılabilir.