Ayrıca geçmişten günümüze farklı ışıkları bir arada yansıtmasından dolayı, gündüz gerdanlık gece mezarlık olarak tanımlanan Mardin, kaleler ve camiler kenti olarak da adlandırılır.
Geniş bir vadide yekpare taşlardan binalarıyla hayrete düşüren, 1000 x 500 m2’lik bir antik kent Derik- Fittar Harabeleri, ortalama 1500 m. yükseklikte bir tepede, Hamdani Abdullah bin Hamdan tarafından 10. yy.da yaptırılan, 800 m. uzunluğunda, saray, ev, cami kalıntılarıyla dikkat çeken 6 kapılı surla çevrili Mardin Kalesi, Cizre Kalesi, sarnıç, ev ve erzak ambarlarının halen görülebildiği Mazıdağı- Gümüşova Köyü- Dermetinan Kalesi, Artukluların en büyük yapısı, 15 burçlu, saray kalıntıları, mahzenleri, su sarnıçlarıyla dikkat çeken Derik- Rabbat Kalesi, Hasan Kale, 10. yy. da, Hamdaniler tarafından yaptırılan Nusaybin- Aznavur Kalesi, Romalılar zamanında yapılan Savur Kalesi, Hafemtay Kalesi, Lorna Kalesi, İranlılar tarafından yaptırılan Mardin- Dara Kalesi, üç ayaklı Bel-el Saferan Manastırı’dır.
Ayrıca , Emir Necmettin Hamamı, Ulu Cami Hamamı, Bezestan Hamamı da kente gelenlerin belli başlı uğrak yerlerinden bazılarıdır.
Ayrıca, Anastiaspolis adıyla anılan antik kente ait buluntular ve Cizre yakınlarındaki çivi yazılı taş ve kayaların bulunduğu kalıntılar, Babil Harabeleri, Cudi Dağı ve Harabeleri, Dara Kalesi yanında, antik Dara kentine ait Nusaybin- Dara Harabeleri ile kiliseler- Nusaybin ve Süryani Kadim ve Meryem Ana kiliseleri kentin önemli tarihi merkezleridir.
1600 yıllık bir yapı Deyer El’umur Manastırı, Marin, Ramanus, Telbisim antik kentleri ile Hamzayı Kebir Zaviyesi Külliye ve Türbesi, Cihangir Bey Zaiyesi, Zerkan suyu üzerinde, kireçtaşından, beş gözlü Artuklulara ait Kızıltepe- Dunyasır- Köprüsü, Firdevs Köşkü, Roma döneminde yapılan, İskender’in de içinden geçtiği Nusaybin- Zafer Takı bölgenin tarihine ışık tutan eserler olarak gezilip görülmesi gereken tarihi değeri olan önemli yapılardır.
Bunların yanında kentteki Dicle Nehri yakınında çeşitli hastalıklara- deri, nefrit, romatizma vb.- iyi gelen suya sahip Germiab Kaplıcası ile mesire yerleri de yararlanılması gereken kentteki diğer önemli turizm yerleri olarak sıralanabilir.