10- Karabük;
Coğrafi;
Komşular; Karabük İli, Bolu, Zonguldak, Çankırı, Bartın ve Kastamonu illeri ile komşudur.
Yüzölçümü; 4.145 km2.
İlçeler; Eflani, Eskipazar, Ovacık, Safranbolu, Yenice ve Merkez ilçe Karabük.
İklim; Karabük il merkezi ile çevresinin farklı iklim tipleri –Karadeniz ve karasal – bölgenin farklı yükseklikteki topografisinden ve denize yakın kısımlardan gelmektedir.
İlin denize yakın bölgelerinde her mevsim nem hissedilirken geriye kalan geniş alanlarda bu nem hissedilemez.
Karasal alanlarda yazları sıcak ve kurak iken yağışlar genellikle ilkbahar ve kış mevsiminde görülmektedir. Ayrıca kış aylarında ilin yükseklerinde kar yağışı ve soğuk hava daha belirgin hissedilmektedir.
Denize yakın kısımlarda da her mevsim ılıman hava ve yağmur etkindir.
Bitki Örtüsü; Denizden ortalama 2700- 2000 m. yükseklikte bir il olan Karabük, dağlar, tepeler- 1730 m. Hodul, 1402 Çalyayla, Sipahi, Tekirdağ, Başköy, 1040 m. Aladağlar dağları ve 1043 m.Tepe, 2000 m. Keltepe, 1400 m. Kıraç, 1400 m. Çiğdem ve Boyundurluk, 1143 m. Bürnük, 1400 m. Keçikıran, 1750 m. Sarıçiçek, Göktepe, Tepedağ, 1714 m. Tarakçı, 1704 Kuyruk Kaya 1744 m. Kuru Doruk, 1736 m. Mantar tepeleri- ve yüksek platolarla yaklaşık % 60- 66’sı, 700-1700 m. yükseklikteki ormanlarda 40’dan fazla ağaç türü –Yenice- Açık Hava Orman Müzesi– ormanları, dağ çayırları, otlaklar, kızılçam, akçaağaç, gürgen, dişbudak, kavak, şimşir, söğüt, ıhlamur, akçaağaç, çınar, sandal, menengiç -çevrilidir.
Filyos, Araç, Soğan- Soğanlı, So, Şeker, Eskipazar çayları, Akçasu, Gümüş, Bulan dereleri, Derede Suyu ve Bostancı, Kadıköy, Ortakçılar, Konarı, Karagöl gölleri -ile sulanan düzlükler ve ovalarda- Cemal, Hamamlı, Sadeyaka, Geren ovaları– ve yaylaları-Eskipazar, Karabük, 1650 m. Sorkun, Meğre, Yassıyurt, Alaboga, Karaboğa, Bağbaşı, Adiller, Hasanlar, Kulat, Şerafettinler, Eğriova, Sündek, Acemler, Belen, Göllü, Uluyayla, Çakallı, İmanlar, Sarıçiçek, Göktepe, Bodoroğlu, 1670 m. Dede, Avdan, Büyükdüz, Tekir, Çakırören, Küçük, Arıcak, Yaylaçiçeği ve Bostancık Düzü, Büyük ve Küçük Düz yaylaları -ile kanyonları- Şeker- Kirpe, Tokatlı, İncekaya, Sakaralan– verimli tarım arazileri bulunmaktadır.
Ulaşım;Karabük ili ve çevresine ülkenin her yerinden karayolu ve demiryolu ile kolaylıkla ulaşılabilir. İle en yakın havaalanları- 96 km. Zonguldak Çaycuma Havaalanı ve 122 km. Kastamonu Havaalanı– ile de kente ulaşmak mümkündür.
Tarihi;
Yüzey şekillerinden esinlenerek karaçalılık anlamına gelen Kara- Bük- Çalılık, Karabük’ün etrafında bulunan höyük ve tümülüslerden kentin tarihinin çok eskilere gittiği düşünülmektedir.
Antik dönemlerde Batı Karadeniz- Paflogonya içinde yer alan il ve çevresinde bilimsel anlamda tarihi ve arkeolojik çalışmalar tam olarak yapılmadığı için, tarih öncesi dönemlere ait yerleşkeler hakkında tam bilgiye henüz sahip değiliz.
Ancak şu ana kadar yapılan arkeolojik çalışmalarla ileriki zamanlarda incelenecek sit alanı ve yapıtlarda- 21 arkeolojik alan, 5 Kentsel Sit Alanı, 4 Doğal Sit Alanı, 1417 tescilli eser, 693 yazma eser, 1088 basma eser, 32 Tümülüs ve 4 höyük– yapılacak çalışmalarda daha çok bilgiye ulaşılacaktır.
Ama en eski yerleşim yerinin Eskipazar -Yazıboy Köyü civarında olduğu ve buradaki bir höyüğün tarihinin MÖ 2500 eski tunç çağına ait olduğu saptanmıştır.
Karabük’ün ilçesi Eflani tarihinin Hititlere kadar gittiği, Hattuşaş’taki Hitit tabletlerinde Haluna-Yün olarak geçen yerin Eflani olduğu ve halkına Kaşka Halkı denildiğine rastlanmıştır.
Ayrıca bölgede Ovacık- Kışlaköy civarında MÖ 1200 Frig, Kimmer, Lidya, Pers ve Helenistik döneme ait yerleşim yerleri de saptanmıştır.
Daha sonra Bitinler, Batı Karadeniz- Paflogonya, özellikle Bürnük, Üçbaş, Bulak köyleri ve Ovacık-Pürçükören Köyü civarındaki Hadrianapolis ve Kimistene antik kentlerinde, MÖ 1. yy. Roma, MÖ 64 Pontus, özellikle Eskipazar- Toponimi- Tamışlar Köyü’nde varlık göstermişlerdir.
395 yılında Bizans toprağı da olan Karabük, 1071-1084 yılından sonra özellikle Safranbolu, Eflani ve çevresinde Türklerle- Oğuzlar, Kipçak ve Peçenek – tanışmıştır.
1186 Selçuklu, 1326 yılına kadar Çobanoğlu, Umuroğulları, Candaroğulları, İsfendiyaroğulları tarafından da yurt edinilen Karabük, 15. yy. Fatih döneminde Osmanlı toprağı olmuştur.
1935 yılında yapılan demiryolu ve 1937 yılında açılan demir-çelik işletmeleriyle önemi iyice artan kent 1995 yılında il olmuştur.
Karabük ve Çevresindeki Tarihi Yapılar;
10 -2-1- Safranbolu ve Tarihi Değerleri;
Antik çağda Dadybra adıyla anılan ve antik Paphlagonia bölgesinde yer alan Safranbolu, 14. yy. başlarında surlarla çevrili bir yerleşim yeri idi.
Safranbolu ve çevresi, Lidya, Pers, Helen, Roma ve Bizans dönemlerinin ardından Candaroğulları, Selçuklu ve 1402 yılında da Osmanlı egemenliğine geçerek çok uzun yıllar bölgenin önemli yerleşim yerleşimden biri olmuştur.
Genellikle Çarşı, Kıranköy ve Bağlar semtlerinde yoğunlaşan, 18-19. yy. dönem mimarilerini yansıtan çok sayıda kerpiç dolgulu ve ahşap malzemeyle inşa edilen yöreye özgü ev ve konaklara rastlanmaktadır.
Bu yapılardan özellikle- Kaymakamlar, Kileciler, Mümtazlar, Karaüzümler, Kavsalar, Havuzlu Asmalar, Emir Hocazade Ahmet Beyler ve Kavsalar konakları, Asmazlar Bağ Evi – bölgede en çok görülmeye değer mekânların başında gelmektedir.
Türk mimari şaheserleri olan bu evler, kentsel dokunun bütünüyle korunması amacıyla, kentsel sit bölgesi içinde 1976 yılında sit alanı ilan edilmiş ve 1994 yılında da Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınmıştır.
Tarihi yapılardan; Kale ve Hıdırlık Tepesi, kent merkezinde, el işçiliği ile dikkat çeken Demirciler, Bakırcılar, Kalaycılar, Semerciler ve Yemenicilerin de olduğu Çarşı bölgesinde yer almaktadır.
Kent merkezine yakın diğer önemli tarihi mekânlar; Pamukçu, Tuzcu ve Cinci hanları, Cinci- Yeni, Yazıköy, Bulak ve Eski hamamları, Kalealtı ve Ali Baba tekkeleri ile kentte yer alan yaklaşık 25 kadar tarihi camiden bazıları; 1622 yılında, Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa tarafından yaptırılan kentin en büyük camisi- Köprülü Mehmet Paşa Cami, 1779 yılında yaptırılan, kubbeleri kurşunla kaplı –İzzet Mehmet Paşa Cami, Kazdağlıoğlu, Ulu Cami- St. Stefanos -Ayestefenos Kilisesi, 16.yy. ait halen bakımsız haliyle dikkat çeken Eski-Gazi Süleymen Paşa, 1718-1719 yılında Hidâyet Ağa tarafından yaptırılan, bezemeli minaresiyle dikkat çeken- Hidayetullah Cami, 1879 yılında, ahşap minareye sahip Lütfiye- Kaçak Cami, Taş Minare, Akçasu, Eflani- Küre-i Hadit, Mescit, Dağdelen camileri ile Candaroğlu Gâzi Süleymân Paşa tarafından yaptırılan ve 1846 yılında Sultan Abdülmecîd tarafından onartılan, günümüze sadece bazı duvarları kalabilen- Gâzi Süleymân Medresesi önemli tarihi dini mekânlardır.
Ayrıca Hükümet Konağı, Arasta Çarşısı, Akveren, Yörük Köyü ve Libarit Kaya Mezarları, Gürleyik Mesire yeri, Mencilis Mağarası ve çok sayıda kaya mezarı ve tümülüse sahip yerlerin bulunduğu Hacılarobası, Çavuşlar, Üçbölük, Akören ve Aşağıgüney Köyleri ile Hadriapolis, Asar, Bayındır, Eskipazar ve Şerafettin, Çatalin Kaya Mezar, Başköy, İncekaya Su Kemeri, Eflani Çayı üzerinde, kitabesi olmadığı için tam tarihi bilinmeyen ancak Candaroğlulları zamanında onarılan, 3,4 m. uzunluğunda, iki kemerli Taş Köprü ve Gümüş Deresi üzerinde, 1179 yılında su kemeri iken 1797 yılında köprüye çevrilen 40 m. uzunluğundaki Tokatlı Köprüsü gezilmesi gereken diğer önemli antik yerlerdir.
Doğal ortamların çokluğu ile de dikkat çeken ekolojik turizm, treking, kanyonlar, vadi yürüyüşleri vb. aktivitelerin de yapılabileceği yerlerden Yörük, İncekaya, Başköy, Hacılarobası ve Üçbölük Köyleri, Soğanlı Vadisi, Düzce- Kirpe, Sakaralan, Sırçalı ve Tokatlı Kanyonları, Hızar Mağarası, Sarıçiçek, Uluyayla, Sorkun yaylaları Safranbolu ilçesinde görülmesi gereken yerlerdir.
Ayrıca Karabük ve çevresinde diğer tarihi ve özellikle doğal alanlar ile yapılan eko, spor, tarih turizm yerlerinden biri olan Yenice; çok sayıda ağaç ve hayvan çeşidinin bir arada görülebileceği, temiz hava alınabileceği ormanlık alanlar Fındıkaltı Dinleme Tesisleri, Gökpınar Yaylası, Göktepe Tabiat Parkı, Acısu, Şeker Kanyonu ile Eskipazar; başta tarihi yerlerden Hadrianapolis ve Asartepe- Kimistene antik kentleri, Kaya mezarları, kaya tünelleri, Tümülüsleri ile Hıristiyanlık döneminde Piskoposluk merkezi olan ve cennetteki 4 nehrin adları da bulunana mozaikli Bizans Kilise kalıntısı ve kilise zemininde çeşitli figürlerden oluşan mozaiklerin olduğu tarihi değerler son derece önemlidir.
Bunların yanında Eskipazar’da yaban ve doğal özellikleriyle öne çıkan Çetiören, Eğriova Mesire yerleri, Dede Yaylası ile Akkaya Termal Kaynağı, Bostanbükü ve Bayındır içmeleri, Maden Suyu ve taş ocaklarıyla dikkat çeken önemli bir doğal merkezdir.
Karabük çevresinde yine bölgenin önemli tarihi, doğal alanlarından Eflani ve Ovacık’da göletler, ormanlık alanlar, vadiler, kanyonlar, mesire yerleri, çadır alanları ile merkez- Mencilis, Hızar Mağaraları ile Karabük-Demir çelik Müzesi, Safranbolu- Ahmet Demirezen Yemenicilik Müzesi de bölgenin gezilip görülmesi gereken yerlerdendirler.