Aksaray’ın 18 km. kuzeybatısında, Anadolu’nun en eski ve önemli höyüklerinin başında gelen Acemhöyük’ün tarihi MÖ 3000 kadar gitmektedir.
Asurlular tarafından kurulan, Anadolu’nun en önemli maden üretim merkezi, 700 x 600 x 20 m3 hacme sahip höyük ve kentten Akad ve Hitit tabletlerinde Puruşhattum olarak bahsedilmektedir.
Höyükte eski tunç ve Asur dönemlerine ait 12 farklı tabaka bulunurken, aşağı kent olarak adlandırılan yerde sadece Asurlulara ait tek bir tabaka ortaya çıkarılmıştır.
Kentte MÖ 2500 yılında koloniler tarafından başlatılan ticari faaliyetler, Asurlular zamanında da nitelik, çeşit ve miktar olarak artmış ve bu dönemde yerleşim yeri son derece parlak günler yaşamıştır.
Bölge ve bir diğer önemli Asur Ticaret kolonisi Kayseri- Kaniş’te ele geçirilen tabletlerden höyük hakkında önemli bilgilere ulaşılmıştır. Tabletlerden anlaşıldığına göre; Acemhöyük’te 3600 m2 alanda iki katlı, 50 odalı Anadolu’da en iyi korunan ve en zengin Sarıkaya Sarayı’ı bulunmaktaydı.Bu sarayda oturan yerli Büyük Kral, Anadolu’nun üç önemli merkezinden biri olan Acemhöyök’ü yönetmekteydi.
Sarıkaya ile Hatipler sarayları ve çevredeki diğer evler de yapılan kazılarda çok sayıda önemli buluntu– damga ve silindir mühürler, çok çeşitli renk ve desenlerle bezeli farklı biçimlerde yapılan çanak çömlek, kumaş, boncuk, altın süs eşyası, fildişi aletler zaman zaman para yerine de kullanılan gümüş ve bakır külçeler ile madeni eserlerin üretilmesi için depolanmış altın, gümüş, tunç, bakır, kurşun gibi çeşitli metallerden yapılmış süs eşyaları, silahlar, tanrı/tanrıça figürleri ve oyun tahtası vb.– bölge , Anadolu ve dünya tarihi açısından eşsiz örneklerdir.
MÖ 1800’e kadar kent ve höyüğün gelişimi artarak devam etmiş ancak bu tarihten sonra henüz nedeni belirlenemeyen bir yangınla yerleşim yeri büyük zarar görmüştür.
Tekrar imar edilmeye çalışılsa da araştırmalar ışında MÖ 1700 bölgeyle birlikte Acemhöyük’ün de tamamen terk edildiği varsayılmaktadır.
Daha sonraki dönemlerde kent ve höyükte tekrar başlayan yerleşimin MÖ 600 Roma dönemine kadar devam ettiği yine yapılan kazılarla ortaya çıkarılmıştır.
Osmanlı döneminde İran ve Azerbaycan’dan getirilen insanların buraya yakın bir yere yerleştirildiği için antik kent Acemhöyük adını almıştır.