Melendiz Çayı kıyısında, bugünkü Mamasın Baraj Gölü içinde, Akdeniz, Doğu Anadolu-Kuzey Mezopotamya tarihi ticaret yollarına hakim büyük ve yüksek kayaya kurulan MÖ 5200- MÖ 4750 yıllarına tarihlenen yerleşim yeri ilk kale kent örneklerinden biridir.
Orta Kalkolitik’den günümüze uzanan tarihsel yolculuğunda sur duvarlarıyla iç kale ve aşağı yerleşim yeri olarak ikiye ayrılan Güvercinkayası’nda yapılan arkeolojik kazı çalışmalarla Anadolu kent modeli örnekleri incelenmiş ve çok sayıda hayvan kemikleri -ala geyik, ulu geyik, karaca, yaban sığırı, yaban koyunu, yaban keçisi, atgiller, arslan kemikleri ve damga mühürler, çanak çömlekler -bulunmuştur.
Son derce gelişmiş bir yerleşim yeri iken büyük bir yangınla dar uzun, 20-30 metrekarelik tek odalı, kilerli sıralı evler, sokaklar kül olmuştur.
İlk dönemlerinden beri ekonomisi çoğunlukla tarım ve hayvancılığa dayalı olduğu bölge ile Güvercinkayası’ndaki çanak çömlek üzerindeki hayvan ve arpa-buğday kabartmalarından anlaşılmaktadır.